DE DOCTRINA CHRISTIANA
LIBER PRIMUS
Rerum divisio.
3. 3. Res ergo aliae sunt quibus fruendum est, aliae quibus utendum, aliae quae fruuntur et utuntur.
Illae quibus fruendum est nos beatos faciunt; istis quibus utendum est tendentes ad beatitudinem
adiuvamur et quasi adminiculamur, ut ad illas quae nos beatos faciunt, pervenire atque his inhaerere
possimus. Nos vero qui fruimur et utimur, inter utrasque constituti, si eis quibus utendum est frui
voluerimus, impeditur cursus noster et aliquando etiam deflectitur, ut ab his rebus quibus fruendum
est obtinendis vel retardemur vel etiam revocemur, inferiorum amore praepediti.
Frui et uti, quid sit.
4. 4. Frui est enim amore inhaerere alicui rei propter seipsam. Uti autem, quod in usum venerit ad
id quod amas obtinendum referre, si tamen amandum est. Nam usus illicitus abusus potius vel abusio
nominandus est. Quomodo ergo, si essemus peregrini, qui beate vivere nisi in patria non possemus,
eaque peregrinatione utique miseri et miseriam finire cupientes, in patriam redire vellemus, opus
esset vel terrestribus vel marinis vehiculis quibus utendum esset ut ad patriam, qua fruendum erat,
pervenire valeremus; quod si amoenitates itineris et ipsa gestatio vehiculorum nos delectaret,
conversi ad fruendum his quibus uti debuimus, nollemus cito viam finire et perversa suavitate
implicati alienaremur a patria, cuius suavitas faceret beatos: sic in huius mortalitatis vita
peregrinantes a Domino (cf. 2 Cor. 5), si redire in patriam volumus, ubi beati esse possimus, utendum est hoc
mundo, non fruendum, ut invisibilia Dei, per ea quae facta sunt, intellecta conspiciantur (cf. Rom 1.20),
hoc est, ut de corporalibus temporalibusque rebus aeterna et spiritalia capiamus.
Deus Trinitas, res qua fruendum.
5. 5. Res igitur quibus fruendum est, Pater et Filius et Spiritus Sanctus, eademque Trinitas, una
quaedam summa res, communisque omnibus fruentibus ea; si tamen res et non rerum omnium causa, si
tamen et causa. Non enim facile nomen quod tantae excellentiae conveniat, inveniri potest, nisi
quod melius ita dicitur Trinitas haec, unus Deus ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia (cf. Rom. 11, 36).
Ita Pater et Filius et Spiritus Sanctus et singulus quisque horum Deus, et simul omnes unus Deus
et singulus quisque horum plena substantia, et simul omnes una substantia. Pater nec Filius est
nec Spiritus Sanctus, Filius nec Pater est nec Spiritus Sanctus, Spiritus Sanctus nec Pater est
nec Filius, sed Pater tantum Pater et Filius tantum Filius et Spiritus Sanctus tantum Spiritus
Sanctus. Eadem tribus aeternitas, eadem incommutabilitas, eadem maiestas, eadem potestas.
In Patre unitas, in Filio aequalitas, in Spiritu Sancto unitatis aequalitatisque concordia.
Et tria haec unum omnia propter Patrem, aequalia omnia propter Filium, connexa omnia propter
Spiritum Sanctum.
Deo, non homine, fruendum.
22. 20. In his igitur omnibus rebus illae tantum sunt quibus fruendum est, quas aeternas atque
incommutabiles commemoravimus; ceteris autem utendum est ut ad illarum perfruitionem pervenire
possimus. Nos itaque qui fruimur et utimur aliis rebus, res aliquae sumus. Magna enim quaedam
res est homo, factus ad imaginem et similitudinem Dei (cf. Gen 1.26-27), non in quantum mortali corpore includitur,
sed in quantum bestias rationalis animae honore praecedit. Itaque magna quaestio est, utrum frui se
homines debeant an uti an utrumque. Praeceptum est enim nobis ut diligamus invicem (cf. John 13, 34; 15, 12),
sed quaeritur, utrum propter se homo ab homine diligendus sit an propter aliud. Si enim propter se, fruimur eo; si
propter aliud, utimur eo. Videtur autem mihi propter aliud diligendus. Quod enim propter se
diligendum est, in eo constituitur beata vita, cuius etiamsi nondum res, tamen spes eius nos hoc tempore consolatur.
Maledictus autem qui spem suam ponit in homine (cf. Jer. 17, 5).
In Deum totus dilectionis impetus currit.
22. 21. Sed nec seipso quisquam frui debet, si liquide advertas, quia nec seipsum debet propter
seipsum diligere, sed propter illum quo fruendum est. Tunc est quippe optimus homo, cum tota vita
sua pergit in incommutabilem vitam et toto affectu inhaeret illi. Si autem se propter se diligit,
non se refert ad Deum, sed ad seipsum conversus non ad incommutabile aliquid convertitur. Et
propterea iam cum defectu aliquo se fruitur, quia melior est cum totus haeret atque constringitur
incommutabili bono, quam cum inde vel ad seipsum relaxatur. Si ergo teipsum non propter te debes
diligere, sed propter illum ubi dilectionis tuae rectissimus finis est, non succenseat alius homo,
si etiam ipsum propter Deum diligis. Haec enim regula dilectionis divinitus constituta est: Diliges,
inquit, proximum tuum tamquam teipsum (Matt. 22, 39), Deum vero ex toto corde, ex tota anima, ex tota mente
(Matt. 22, 37; Lev. 19, 18; Deut. 6, 5), ut omnes cogitationes tuas et omnem vitam et omnem intellectum in illum
conferas, a quo habes ea ipsa quae confers. Cum autem ait: toto corde, tota anima, tota mente, nullam vitae nostrae partem reliquit
quae vacare debeat et quasi locum dare ut alia re velit frui, sed quidquid aliud diligendum venerit
in animum, illuc rapiatur quo totus dilectionis impetus currit. Quisquis ergo recte diligit proximum,
hoc cum eo debet agere, ut etiam ipse toto corde, tota anima, tota mente diligat Deum. Sic enim eum
diligens tamquam seipsum totam dilectionem sui et illius refert in illam dilectionem Dei, quae nullum
a se rivulum duci extra patitur, cuius derivatione minuatur.
Return to English 370 Home Page